انواع واکسن های کرونا و زمان بندی واکسیناسیون و پایگاه های تزریق در شیراز

کرونا ویروس، به خانواده بزرگی از ویروس ها می‌ گویند که شامل ویروس سرما خوردگی و عامل بیماری سارس است. کرونا چینی یا ویروس کرونای ووهان ویروس تنفسی جدیدی است که در اواخر سال 2019 و اوایل سال 2020 از استان هوبی و شهر ووهان چین شروع شد و افراد زیادی را به کام مرگ کشانده است. این ویروس باعث ایجاد بیماری حاد تنفسی می شود. کشور های مختلف در صدد ساخت واکسن برای این بیماری هستند و هم اکنون چندین واکسن برای این بیماری در بازار موجود است که توانسته اند از سازمان بهداشت جهانی مجوز لازم را دریافت کنند. واکسیناسیون یکی از روش‌های ساده، ایمن و موثر برای محافظت از بدن در برابر ابتلا به بیماری‌های خطرناک به شمار می‌آید. در این مقاله قصد داریم که انواع واکسن ها، ویژگی، عوارض و درصد تاثیر پذیری آنها را بررسی کنیم و در نهایت جدول زمان بندی واکسیناسیون در سراسر کشور را می توانید مشاهده بفرمایید. همچنین پایگاه های واکسیناسیون در 3 شهر تهران، اصفهان و شیراز اعلام می شود.

به طور کلی واکسن ها با روش ها و تکنیک های خاصی تولید می شوند:

روش کلاسیک :

این روش جزء قدیمی ترین روش های تولید واکسن بوده و برای بسیاری از بیماری ها استفاده شده است که خود شامل دو نوع می باشد:

دسته اول:

در این روش از ویروس زنده‌ی ضعیف شده و یا ویروس کشته شده استفاده میشود. این واکسن ها بر دو نوع هستند. یک نوع که حاوی ذراتی از ویروس هستند  که در آزمایشگاه با استفاده از مواد شیمیایی و یا حرارت غیر فعال شده اند و قدرت بیماری زایی خود را از دست می دهند. و نوع دیگر که شامل پاتوژن های زنده هستند که در محیط آزمایشگاه کشت داده شده اند و رقیق می شوند و تضعیف می شوند. باید خاطر نشان کرد که واکسن های زنده ی ضعیف شده از واکسن های کشته شده پاسخ ایمنی بهتری در بدن ایجاد می کنند. البته استفاده ازاین واکسن ها برای افرادی که دارای نقص سیستم ایمنی هستند مناسب نیست. واکسن اوریون، سرخجه و سرخک از نوع ویروس تضعیف شده و واکسن های فلج اطفال و هاری به صورت ویروس کشته شده هستند. واکسن های کرونای سیوواک، سینوفارم چین، کووکسین هند و هر سه واکسن ایرانی شامل ویروس کشته شده و ادجوانت های کمی اند و تا زمانی که دوز دوم را دریافت نکنند پاسخ ایمنی کاملی نمی دهند.

دسته ی دوم:

در این روش از پروتئین های سطحی ویروس و یا گیرنده های سطحی آن کمک گرفته می شود. واکسن نواواکس بر اساس نانو ذرات پروتئین های سطحی ویوروس ساخته شده است، همچنین واکسن مشترک بینایران و کوبا نیز به صورت پروتئین نو ترکیب می باشد.  واکسن‌های بر پایه پروتئین نوترکیب واکسن‌های ایمنی هستند و مناسب برای افراد آسیب‌پذیر و حساس‌اند. به عنوان مثال واکسن هپاتیت بی از این فناوری استفاده شده است.  البته باید خاطر نشان کرد که این نوع واکسن ها برای ایجاد ایمنی مطلوب باید حتما دور دوز تزریق شوند، همچنین از ادجوانت های کمکی برای ایجاد ایمنی مناسب استفاده می شود. برای مثال در واکسن نواواکس از ادجوانت ماتریکس M برای تحریک بیشتر سیستم ایمنی استفاده می شود.

روش نوین:

این روش نیز دارای دو دسته می باشد:

دسته اول:

در این روش از DNA و یا RNA ویروس و یا باکتری استفاده می شود. در واکسن فایزر-بایونتک و مدرنا از RNA پروتئین های سطحی ویروس استفاده شده است. به طور کلی یکی از مواردی که سیستم ایمنی بدن را به حالت آماده باش در می آورد و از ایجاد ابتلا به بیماری برای بار دوم جلوگیری می کند این است که در مواجهه ی اول سیستم ایمنی بدن پروتئین های سطحی روی ویروس را کد کرده و در بار دوم به محض مشاهده ی این کد ها متوجه حضور ویروس بسیار سریع تر از بار اول شده و بسیار شدید تر، قبل از تکثیر ویروس با آن مقابله می کند. در این روش به جای استفاده از خود ویروس، موادی از جمله RNA  استفاده شده است که ایجاد بیماری نمی کند ولی سیستم ایمنی را تحریک به دفاع می نماید.

دسته دوم:

در این روش قسمتی از ژنوم ویروس را در ویروس و یا حامل های غیر بیماری زای دیگر قرار می دهند و از این طریق سیستم ایمنی بدن را فعال می کنند. واکسن شرکت‌هایی مانند آسترازِنِکا، جانسون و جانسون و اسپوتنیک روسیه از این فناوری برای تولید واکسن استفاده کرده‌اند.

واکسن فایزر:

در ماه نوامبراین شرکت فایزر آمریکایی اعلام کرد کارآیی واکسن تولید شده توسط آن 95درصد است. اکنون اطلاعات جدید نشان می‌دهد واکسن فایزر حتی پس از یک بار تزریق نیز موثر بوده و پس از یک هفته کارآیی آن در مقابله با ویروس به بیش از 50 درصد می‌رسد. این واکسن باید در منفی 70 درجه سانتیگراد (منفی 94 درجه فارنهایت) نگهداری شود که باعث بروز مشکلات برای برخی از کشورها شده است. در سایت رسمی CDC این چنین ذکر شده است: افراد مبتلا به کووید 19 رنج گسترده ای از علائم را از شدید تا خفیف نشان می دهند. عائم می تواند شامل : تب و لرز، سرفه، تنگی نفس و یا کوتاهی نفس، خستگی، درد عضلات، سردرد، از دست دادن حس چشایی و بویایی، از دست دادن اشتها، گلودرد، آبریزش بینی و یا گرفتگی بینی، اسهال و استفراغ، سرگیجه می باشد.

سازمان بهاشت جهانی به واکسن فایزر مجوز و تاییدیه ی اضطراری صادر کرده است که می توان از آن برای افراد بالای 12 سال استفاده کرد. قبل از تزریق باید به زننده ی واکسن موارد زیر اشاره شود:

• داشتن هر گونه آلرزی
• داشتن تب
• داشتن بیماری های خونریزی دهنده و یا داشتن کم خونی
• داشتن بیماری های خودایمنی و یا استفاده از داروهایی که بر سیستم ایمنی تاثیر گذارند.
• حاملگی و یا قصد باردار شدن
• شیر دهی
• دریافت واکسن کرونا از نوع دیگر
• اگر در تزریقات گذشته دچار غش شده اید.

اگر در دوزاولیه ی واکسن کرونا و یا در تزریق سایر واکسن ها عکس العمل شدید و یا حساسیت نشان داده اید از تزریق دوز دوم خود داری کنید. واکسن فایزردر دو دوز به فاصله ی 3 هفته یعنی 21 روز از هم تزریق می شوند. تاثیرات واکسن و قدرت اثر بخشی آن فعلا مشخص نیست. حساسیت شدید از چند دقیقه تا یک ساعت بعد از تزریق ممکن است اتفاق بیوفتند. به همین دلیل بعد از تزریق واکسن حداقل یک ساعت در محل حضور داشته باشید. علائم حساسیت شدید می تواند شامل: تنفس دشوار، عرق کردن بدن و صورت، تپش قب، راش پوستی، سرگیجه و ضعف باشد. علائمی از جمله حساسیت شدید، حساسیت نه چندان شدید ( راش، خارش، عرق کردن)، درد محل تزریق، خستگی، سردرد، دردعضلانی، لرز، درد مفاصل، تب، قرمزی محل تزریق، تهوع، احساس ناخوشی، تورم غدد لنفاوی، اسهال واستفراغ نیز گزارش شده است.

21 مورد ابتلا به واکنش آلرژیک آنافیلاکسی در بین یک میلیون و 893هزار و 360 دریافت کننده واکسن کووید 19 به ثبت رسیده است. بنابر این به طور متوسط تزریق یک میلیون واحد از واکسن فایزر منجر به11.1مورد آنافیلاکسی می‌شود.

هیچ اطلاعاتی در رابطه با این وجود ندارد که بتوان دو واکسن را با هم تزریق کرد. بعد از تزریق دوز اول به شما کارتی داده می شود که باید برای دوز دوم حتما به همراه داشته باشید.

واکسن مدرنا:

واکسیناسیون با واکسن کرونای ساخت مدرنا، موسسه سلامت آمریکا در انگلستان آغاز شد. در کنار واکسن فایزر بیوان‌تک و استرازنکا آکسفورد، این سومین واکسن کرونایی است که در انگلستان استفاده می‌شود.

واکسن مدرنا و فایزر هر دو از فناوری جدید mRNA، استفاده کرده اند. واکسن مدرنا به سرمای منفی بیست درجه احتیاج دارد. این واکسن در دو دوز به فاصله ی دوازده هفته تزریق می شود.هر دوز واکسن  نیم میلی لیتری و به صورت عضلانی تزریق می شود. بر اساس نتایج کارآزمایی‌های بالینی واکسن مدرنا 94 درصد اثربخشی داشته و در تمام موارد از بیماری شدید جلوگیری کرده است. واکسن مدرنا نیز از سازمان بهداشت جهانی مجوز اضطراری دریافت کرده است. مدرنا می‌گوید واکسن کرونایش عوارض جانبی جدی ندارد و خوب تحمل می‌شود. در نوبت اول اگر عارضه‌ای ایجاد شود درد در محل تزریق است و در نوبت دوم ممکن است خستگی، درد عضلات و مفاصل، سردرد و درد و قرمزی در محل تزریق ایجاد شود. این گونه عوارض جانبی تقریبا در تمام واکسن‌ها می‌توانند با شدت و ضعف بروز کنند و به طور کلی نشانه فعال شدن سیستم دفاعی بدن و تاثیر واکسن تلقی می‌شوند.

واکسن سینوفارم:

این واکسن از فناوری سنتی استفاده کرده است و از ویروس غیر فعال و یا مرده استفاده می کند که توانایی بیماری زایی را ندارد اما می تواند پاسخ ایمنی ایجاد کند. بر اساس اظهار نظر وزارت بهداشت ملی چین میزان عوارض جانبی این واکسن کم بوده و بروز عوارض جانبی شدید آلرژی بسیار اندک و به اندازه ی دو در میلیون است.
یکی از مزیت های سینوفارم شرایط نگهداری آن است که به دمای خیلی پایین نیاز ندارد و این امر انتقال و نگهداری آن را تسهیل می‌کند. دمای 2 تا 8 درجه ی سانتی گراد برای این واکسن کفایت می کند اما باید از یخ زدگی جلوگیری شود. واکسن سینوفارم به خوبی از افراد 18تا 59 ساله محافظت خواهد کرد.

سینوفارم نیز مانند سایر واکسن ها به دو دوز و هر دوز نیم سی سی و تزریق عضلانی احتیاج دارد و میزان اثر بخشی آن در حدود 79 درصد است که از آسترزینکا بیشتر است. سازمان بهداشت جهانی به این واکسن نیز تاییدیه و مجوز اضطراری داده است. فواصل بین دو دوز در این نوع واکسن 28 روز می باشد. نوع واکسن در هر دوز یکسان است در صورتی که واکسن اسپوتنیک دو دوز با مواد متفاوت دارد.

در افرادی که قبلا واکنش های حساسیتی شدید داشته اند و افراد باردار و شیر ده منع منصرف دارد. تزریق وریدی ممنوع بوده و بهتر است بعد از تزریق تمامی واکسن ها نیم ساعت بعد از تزریق در محل حضور داشته باشید تا به اپی نفرین و احیا دسترسی داشته باشید. افرادی که صرع، بیماری های عصبی پیش رونده یا سابقه «گیلن باره» دارند نیز حتما برای تزریق واکسن با پزشک خود مشورت کنند.

واکسن اسپوتنیک:

این واکسن روسی بوده و در 11 اوت 2020 توسط وزارت بهداشت روسیه به بازار عرضه شد. این واکسن همچون واکسن آسترازنکا یا جانسون وجانسون، نوعی واکسن وایرال‌ وکتور است. این به آن معنا است که از ویروس‌ های بی ‌خطر برای حمل بخش‌ های از ویروس کرونا استفاده می‌ شود.

دانشمندان روسی در تولید واکسن "اسپوتنیک وی" از شیوه دیگری هم استفاده کرده‌اند. برخلاف سایر واکسن ها که هر دو وز آنها مشابه است واکسن اسپتنیک در هر دو دوز واکسن از دو نوع آدنو ویروس مختلف استفاده کرده است. به این ترتیب، توانایی سیستم دفاعی انسان در مقابل ویروس کرونا افزایش می‌یابد. این واکسن بیش از 91 درصد در مقابله با کرونا موثر است. شایعترین عارضه ایجاد حالت شبه آنفلوانزای خفیف ( تب، لرز، دردهای عضلانی و مفصلی،گلو درد، احتقان و آبریزش بینی،ضعف، احساس ناخوشی و سردرد) و یا عوارض موضعی مانند درد و تورم و قرمزی محل تزریق هستند و برای تمامی رده های سنی قابل استفاده است. واکسن اسپوتنیک یکی از ارزانترین واکسن های جهان است و هر دوز آن 10 دلار قیمت دارد.

بهترین پاسخ ایمنی از حدود 6هفته بعد از دریافت نوبت دوم واکسن ایجاد می شود ولی طول مدت محافظت این واکسن همانند سایر واکسن هنوز مشخص نیست.

موارد ممنوعیت مصرف این واکسن:در دوره بارداری و شیردهی، سابقه واکنش های حساسیتی شدید و وجود هر گونه بیماری حاد با یا بدون تب (این افراد حدود 6 هفته بعد و بهبودی می توانند مراجعه نمایند). واکسن برای افراد زیر 1 سال مجوز مصرف ندارد. علاوه بر این افرادیکه به دنبال تزریق نوبت اول این واکسن دچار هر نوع عارضه شدید (مانند آنافیلاکسی یا واکنش حساسیتی منتشر شدید، تشنج، تب بالای 40 درجه و غیره) شده اند منع مصرف نوبت دوم واکسن را دارند.

واکسنهای وارداتی در ویال های 5 دوزی، هر دوز نیم میلی لیتر ،جمعا 3 میلی لیتر و در حالت منجمد است. برای افتراق ویال ها، ویال های نوبت اول آبی رنگ و ویال های نوبت دوم قرمز رنگ است. فواصل بین دو دوز 21 روز است.

دمای فریزر نگهداری واکسن در سردترین حالت ممکن تنظیم شود تا دمای فریزر بین منفی 64 تا منفی 65 باشد.

واکسن بهارات:

این واکسن نوع غیرفعال شده تمام ذره ویروسی است که به شکل مایع سفید شفاف حاوی 6میکروگرم ذره ویروسی کامل آنتی ژن ویروس کرونای غیر فعال شده (Strain NIV-2020-770)است.این واکسن برای افراد 18 تا 55 سال قابل استفاده است.

این واکسن در دو دوز نیم سی سی و در عضله و به فاصله ی 28 روز تزریق می شود. واکسن باید در دمای 2تا 8 درجه سانتی گراد و به دور از نمور خورشید نگهداری شود. موارد منع مصرف: حساسیت به هر یک از اجزای واکسن، خانم های باردار و دوران شیردهی،  در بیماریهای حاد و یا تب دار، اشخاص زیر 18 سال، مبتلایان به اختلالات انعقادی و بیماریهای خونریزی دهنده می باشد. کلروکین و کورتیکواستروئیدها ممکن است باعث کاهش پاسخ آنتی بادی شوند.

شایعترین عارضه درد موضعی در محل تزریق و شایعترین عارضه سیستمیک سردرد بوده است و سپس ضعف، تب، درد و کوفتگی بدن، درد شکم ، تهوع و استفراغ واز عوارض کمتر شایع می توان به  احساس گیجی، لرزش، تعریق، احساس سرما، سرفه و تورم محل تزریق اشاره کرد. طول دوره محافظت واکسن مشخص نیست. اثر بخشی این واکسن نیزدر حد 80درصد است. نام دیگر این واکسن که توسط شرکت بهارات هندی تولید شده است کوواکسین می باشد.

واکسن آسترزینکا:

آسترازنکا یک شرکت داروسازی و زیست فناوری بریتانیایی-سوئدی چندملیتی است. در این واکسن نیز از روش نوین استفاده شده است و حاوی کد ژنتیکی برای بخش مهمی از ویروس SARS-CoV-2 به نام پروتئین spikeاست . این واکسن برای افراد بالای 18 سال مناسب می باشد. بعد از دریافت دو دوز از واکسن آسترزینکا حدود 62 تا 70 درصد مصونیت ایجاد میکند.

حفاظت در برابر کووید، 3 هفته بعد از اولین دوز آغاز می شود و با دوز دوم سطح آنتی بادی بالا می رود و مصونیت مطلوبی به فرد می دهد. دو دوز به فاصله ی 12 هفته از هم تزریق می شود. برای این واکسن نیز مثل سایر واکسن ها برای افرادی که حساسیت شدید به دوز اول داشته اند و یا اینکه نسبت به واکسن های دیگر در قدیم ری اکشن نشان داده اند منع مصرف وجود دارد. اگر شمایک اختلال خونریزی دارید یا یک داروی رقیق کننده خون (ضد انعقاد )مصرف می کنید، به ارائه دهنده ایمنی خود بگویید. در صورت بارداری و یا شیر دهی بهتر است از واکسن استفاده نکنند.

این واکسن باید در دمای دو تا هشت درجه سانتیگراد نگهداری شود.

TTS خیلی نادر است و حدود 4 تا 20 روز پس از واکسیناسیون اتفاق می افتد. نشانه ها می توانند شامل درد شکم و/یا سردرد شدید باشند که با تسکین درد از بین نمی روند.

اگر افراد این نشانه ها را تجربه کنند، باید بلافاصله به دنبال مراقبت پزشکی باشند:

سردرد شدید مداوم با مشخصات اضافی: حداقل 4 روز بعد از واکسیناسیون ظاهر می شود، با مسکن های ساده بهبود نمی یابد، ممکن است در موقع دراز کشیدن بدتر شود یا همراه با تهوع و استفراغ باشد.

نشانه های عصب شناختی مانند:بینایی تار، مشکل گفتاری، خواب آلودگی ، تشنج ، تنگی نفس یا درد سینه، پای متورم، درد مداوم شکم، لکه های ریز خون در زیر پوست و دور از محل تزریق همراه با نشانه های بالا

لیست زمان بندی واکسیناسیون:

پایگاه های واکسیناسیون در شیراز:

بطور متوسط روزانه به چهار تا پنج هزار سالمند در سطح استان فارس واکسن کرونا تزریق می شود.استاندار فارس اعلام کرد که تا امروز دانشگاه علوم پزشکی شیراز رتبه اول تزریق واکسن کشور را به خود اختصاص داده است که این دستاورد درخور تقدیر و تشکر است.

• خیابان خلیلی جنب استخر قدیمی بیمارستان نمازی
• کوچه ی بعد از بیمارستان حافظ دانشکده ی توانبخشی سالن ورزشی غدیر
• بلوار سیبویه جنب بیمارستان الزهرا  و شهید حجازی
• سالن ورزشی هلال احمر

برای ثبت نام واکسیناسیون می توانید روی لینک زیر کلیک بفرمایید:

سامانه ی سلامت

برای مطالب مربوط به پزشکی و سلامت روی لینک های زیر کلیک بفرمایید:

تاثیر پوشیدن ماسک در مقابل کرونا

آیا گرما کرونا را از بین می برد؟